BRANA ဥကၠဌ Professor Dr.Wakar Uddin ဗြီအိုေအ ေတြ႔ဆံုေမးၿမန္းၿခင္း။
Professor Dr Wakar Uddin, chairman of the Burmese Rohingya Association of North America, met officials of the US state department, members of the Senate foreign relations committee and members of the House of Representatives human rights commission to urge caution.
ျမန္မာျပည္ အေျပာင္းအလဲ နဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး အခြင့္အေရး
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္ေပၚ ေျပာင္းလဲတုိးတက္မႈေတြေၾကာင့္ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ရုတ္သိမ္းေရး၊ ဒါမွမဟုတ္ အတိုင္းအတာေလွ်ာ့ခ်ေရး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက စဥ္းစားမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနာက္ဖက္ျခမ္းက မူဆလင္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ အေရးကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္စားသင့္တယ္လို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရိုဟင္ဂ်ာအသင္းရဲ ႔ ေခါင္းေဆာင္ Dr. Wakar Uddin က အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနကို ေတာင္းဆိုလိုက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနမွာ လက္ေထာက္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Daniel Bell နဲ႔ ေတြ႔ဆံုခဲ့တဲ့ Pennsylvania ျပည္နယ္ တကၠသိုလ္၊ အဏုဇိဝေဗဒဌာန ပါေမာကၡ Dr. Wakar Uddin ကို ဗီြအုိေအ က ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ က်ေနာ္ကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဌာနက Deputy Assistant Secretary of State Daniel Bell က ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ meeting မွာ သူက ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေတြရဲ ႔ အေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ အဓိကေတာ့ relaxation of sanction အတြက္ စဥ္းစားေနေတာ့ အေမရိကန္အစုိးရက ရိုဟင္ဂ်ာရဲ ႔ ေရွ ႔ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေတာ္ေတာ္စိုးရိမ္ေနတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ sanction ကို relax လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ရိုဟင္ဂ်ာအေၾကာင္း၊ ရိုဟင္ဂ်ာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ စကားေျပာဖို႔ ျပင္ဆင္ေနပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ က်ေနာ္ နားလည္းသေလာက္ကေတာ့ အေမရိကန္အစိုးရအေနနဲ႔ လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေတြအရ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လက္ရွိထားရွိတဲ့ ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈေတြကို တျဖည္းျဖည္းေလွ်ာ့ခ်ေပးဖို႔ စဥ္းစားေနတယ္။ တကယ္လို႔ ဒီအေျခအေနမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေနာက္ဖက္ေဒသမွာရွိေနတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေတြရဲ ႔ အေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္တယ္လို႔ Dr. Wakar တို႔က ယူဆတဲ့အတြက္ ဒီျပႆနာကို လာေရာက္တင္ျပေဆြးေႏြးတဲ့ သေဘာေပါ့။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ဟုတ္ကဲ့။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ ဒီေနရာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနာက္ဖက္ျခမ္း ရခိုင္ျပည္နယ္ေဒသမွာရွိေနတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ ျပႆနာေတြဟာ ဘာေတြလည္းဆိုတာကို က်ေနာ္ကို ရွင္းျပပါလား။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ရခိုင္ျပည္မွာရွိတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးရဲ ႔ အေျခအေနက ေတာ္ေတာ္ဆိုးပါတယ္။ ျပႆနာက တခုမဟုတ္ပါဘူး။ ျပႆနာက အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ အဓိကျပႆနာကေတာ့ တိုင္းရင္းသားေၾကာင့္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြက၊ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ တုိင္းရင္းသားအစစ္ျဖစ္ေပမယ့္ သူတုိ႔လက္ထဲမွာ အခု တိုင္းရင္းသားလက္မွတ္ မရွိပါဘူး။ တုိင္းရင္းသားမျဖစ္လို႔ လက္မွတ္မရွိလို႔ သူတုိ႔သြားလာခြင့္၊ ရန္ကုန္သြားခြင့္၊ စစ္ေတြသြားဖို႔အတြက္ သြားလာခြင့္ မရွိပါဘူး။ အခုေတာ့ နည္းနည္းပါးပါး သြားခြင့္ျပဳေနတယ္လို႔ ၾကားသိရပါတယ္။ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီးတို႔ လက္ထပ္လို႔ မရပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းေတြပါေတြသြားတာ ပညာေရးတို႔ ပတ္သက္လို႔မရဘူး။ အခက္အခဲရွိပါတယ္။ ေကာလိပ္တုိ႔ဘာတို႔သြားဖို႔လည္း အခက္အခဲ ရွိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈတို႔အတြက္လည္း ျပႆနာျဖစ္ေနပါတယ္။ အဓိကအေၾကာင္းကေတာ့ တိုင္းရင္းသားေၾကာင့္ -
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ သေဘာက ႏိုင္ငံသားနဲ႔ တုိင္းရင္းသား ရပိုင္ခြင့္ေတြ ဆံုးရံႈးေနတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး ပညာသင္ၾကားပိုင္ခြင့္ ဆံုးရႈံးေနတယ္ဆိုတဲ့ အေျခအေနေတြရွိတယ္ဆိုတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းေပ့ါ။ အဲဒီေတာ့ ဒီေနရာမွာ က်ေနာ္တို႔ ဗီြအိုေအ အေနနဲ႔ကေတာ့ ရုိဟင္ဂ်ာ တုိင္းရင္းသားျဖစ္မႈမျဖစ္မႈ ျပႆနာကို ေတာ္ေတာ္ေလး အျငင္းပြားေနတဲ့ ေျပာဆိုေနတဲ့ ျပႆနာလို႔ နားလည္းပါတယ္။ နားလည္းေတာ့ ဒီကိစၥဟာ ရိုဟင္ဂ်ာေတြဟာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မျဖစ္၊ တိုင္းရင္းသားျဖစ္မျဖစ္ဆိုတာေတြကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ ဘယ္ဖက္ကမွ လိုက္ၿပီးေဆြးေႏြးစရာမလုိဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တို႔ နားလည္းသေလာက္ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အေနာက္ဖက္ပိုင္း ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္းေတာ္ေဒသမွာ ရိုဟင္ဂ်ာလို႔ ေခၚတဲ့ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ေခၚတဲ့ လူစုေတြရွိတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဒီေဒသမွာ လူဦးေရ ႏွစ္သန္းေလာက္ ရွိေနၾကတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီလူဦးေရ ႏွစ္သန္းတုိ႔ဟာ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ သတ္မွတ္တာ မခံရဘူး။ ႏုိင္ငံမဲ့ေတြ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ အခြင့္အေရးေတြ မရဘူး၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ခံေနရတယ္ဆိုတဲ့ အစီရင္ခံစာေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ၾကားေနရတယ္။ ဒီျပႆနာကိုေတာ့ တကယ္တမ္းၾကရင္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဒသအတြင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အနီးစပ္ဆံုးရွိေနတဲ့ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားေတြ၊ ျမန္မာအစိုးရအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္းပါတီေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီလို ေဆြးေႏြးဖို႔ အေၾကာင္းကိစၥမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ဘယ္လို ဝင္ၿပီးပါဝင္ တိုက္တြန္းႏိုင္မႈေတြ လုပ္ႏိုင္မယ္လို႔ ယူဆလို႔လဲ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ သူတို႔က အေမရိကန္အစုိးရက အခု က်ေနာ္တို႔ အႀကံေပးတာက စကားေျပာဖို႔။ အခု ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ opposition အန္အယ္လ္ဒီနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာ leadership, ရိုဟင္ဂ်ာ MP ေတြရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေနာက္ ရခုိင္လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ စကားေျပာၿပီး ျပႆနာကို ေအးေအးေဆးေဆး ရွင္းဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔က အႀကံဥာဏ္ေပးပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရကိုယ္တိုင္လည္း တတ္ႏိုင္သေလာက္ ျမန္မာအစိုးရကို persuading လုပ္ၿပီးေတာ့ negotiation လုပ္ၿပီးေတာ့ ဒီျပႆနာကို ေအးေအးေဆးေဆး peacefully ရွင္းဖို႔အတြက္ နည္းလမ္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွာေနပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အစိုးရကိုယ္တိုင္လည္း အဲဒါကို နည္းလမ္းရွာေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တျခား အန္ဂ်ီအို တို႔၊ တျခား organization တို႔၊ regional organization, regional countries such as ASEAN သူတို႔လည္း ပါဝင္ေအာင္ အဖက္ဖက္ကေန နားလည္းမႈရေအာင္။ နားလည္းမႈနဲ႔ I want to emphasize the word နားလည္းမႈ - နားလည္းမႈနဲ႔ ျပႆနာမလုပ္ဘဲနဲ႔ နားလည္းမႈနဲ႔ ေအးေအးေဆးေဆး ရွင္းၾကဖို႔အတြက္ အႀကံဥာဏ္ေပးပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း ႀကိဳးစားေနပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ အခုလက္ရွိ အေျခအေနကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ နားလည္းသေလာက္က ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရကေန ျပဌာန္းထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြစာရင္းမွာ လက္ရွိေနာက္ဆံုး ျပဌာန္းခ်က္အရဆိုရင္ ရိုဟင္ဂ်ာဟာ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း မခံရဘူး။ အလားတူပဲ အနီးစပ္ဆံုး ရွိေနတဲ့ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားေတြကလည္း လူမ်ဳိး၊ ဓေလ့ထံုစံ၊ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတရားအရ အမ်ဳိးမ်ဳိးကြဲျခားခ်က္ေတြ အေၾကာင္းျပၿပီးေတာ့ ဒီဟာ သူတို႔ရဲ ႔ ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ဒါဟာ ျပည္နယ္ထဲမွာ အစပ်ဳိးေနထိုင္တဲ့ တိုင္းရင္းသားမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ အဆင့္မ်ဳိးနဲ႔ ခါးခါးသီးသီး ျငင္းပယ္မႈေတြ ရွိေနတယ္။ ဒီျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းဖို႔ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဘယ္လိုေျဖရွင္းမွ ရႏိုင္မလဲဆိုတာကို Dr. Wakar အေနနဲ႔ ဘယ္လိုယူဆသလဲ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ဒီ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးက နည္းနည္းသီးသန္႔ျဖစ္ေပမယ့္၊ မတူေပမယ့္၊ culturally religious-wide, traditionally ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာ society က ရိုဟင္ဂ်ာကို လက္ခံရပါမယ္။ Open minded နဲ႔ အျမင္က်ယ္က်ယ္နဲ႔ လက္ခံရမယ္။ ဒါလည္း လူမ်ဳိးပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔လည္း လူသားလူမ်ဳိးပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ မတူေပမယ့္ သူတို႔လည္း လူသားဆိုၿပီး လက္ခံရပါမယ္။ သူတုိ႔လက္ခံရင္ က်ေနာ္တို႔ဖက္က က်ေနာ္တို႔လည္း သူတုိ႔နဲ႔ေပါင္းဖို႔အတြက္ assimilation အတြက္ ႀကိဳးစားပါမယ္။ အဓိကေတာ့ ပညာေရး။ က်ေနာ္တို႔ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးက ပညာသိပ္မရွိဘူး။ ေမာင္းေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ ႔မွာပဲ နည္းနည္းပညာရွိပါတယ္။ အျပင္သြားရင္ နယ္ေတြရြာေတြသြားရင္ ပညာမရွိဘူး။ လူေတြမွာ ပညာမရွိရင္ လူေတြက အျမင္မၾကည္ဘူး၊ လူေတြက မေပါင္းခ်င္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ပညာေရးကို တုိးတက္ေအာင္ ေမာင္းေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္မွာ လူေတြအျမင္က်ယ္လာေအာင္ ပညာတတ္လာေအာင္၊ ျမန္မာစကားေတြ ပိုတတ္လာေအာင္၊ ျမန္မာစာေတြ တတ္လာေအာင္ ျမန္မာအစိုးရက ႀကိဳးစားရပါမယ္။ အဲဒီေတာ့ ႏွစ္ဖက္စလံုးက က်ေနာ္တို႔ဖက္ကလည္း လုပ္ရမယ္။ သူတုိ႔ဖက္ကလည္း နားလည္းမႈရွိရမယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ တဖက္နဲ႔တဖက္ အျပန္အလွန္ နားလည္းမႈရွိလာေအာင္ လုပ္လာရမွာေပါ့။ အဲဒီေနရာမွာ တကယ္တမ္း ကြာျခားခ်က္က ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုစံနဲ႔ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတရား ျဖစ္ေနတယ္ မဟုတ္ဘူးလား။ အဲဒီေတာ့ ဒီေလာက္ကြာျခားတဲ့ အစုအဖြဲ႔ႏွစ္စု ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလား။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔အားလံုး လူသားပဲ။ လူမ်ဳိးေတြပဲ။ We are all human. တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ သြားၾကည့္ပါ။ ယိုးဒယားမွာ၊ မေလးရွားမွာ သြားၾကည့္ပါ။ လူေတြက မတူဘူး။ မတူေပမယ့္ အျမင္က်ယ္သြားရင္၊ လူေတြ ပညာတတ္ရင္ အေတြးအေခၚရွိပါမယ္။ အေတြးအေခၚရွိရင္ လူေတြေပါင္းပါမယ္။ အခု ရိုဟင္ဂ်ာမွာ ဘာသာတရား မတူေပမယ့္။ ဘာသာတရားဆိုတာ personal belief ယံုၾကည္မႈတခု။ အဲဒါက လူတေယာက္ေပၚ harm မျဖစ္ပါဘူး။ ဘာသာတရားက ေနာက္တေယာက္က ဘာသာတခုက ေနာက္တခုကို ဘယ္ေတာ့မွ harm မျပဳပါဘူး။ damage ထိခိုက္ေအာင္ မလုပ္ပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဘာသာတရား အစစ္အမွန္ဆိုရင္ ထိခိုက္ေအာင္ မလုပ္ပါဘူး။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ဘာသာတရားဆိုတာ spiritual - ဒါကို စိုးရိမ္စရာ မလုိပါဘူး။ ယဥ္ေက်းမႈ - က်ေနာ္တို႔ ရိုဟင္ဂ်ာ ယဥ္ေက်းမႈ က ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈ ရွိေပမယ့္ အဲဒီ ယဥ္ေက်းမႈက ျမန္မာယဥ္ေက်းမႈ၊ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈကို ဘယ္လို ထိခိုက္ပါ့မလဲ။ ထိခိုက္လို႔ မရပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ ျဖတ္ေမးခ်င္တာတခုကေတာ့ ဥပမာအားျဖင့္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြက ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ကိုယ္ပိုင္ဘာသာစကား ရွိတဲ့ဆိုေပမယ့္လည္း တကယ္တမ္း နီးစပ္တာက တဖတ္က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ ဘဂၤလီလူမ်ဳိးေတြနဲ႔ ပိုမနီးစပ္ဘူးလား။ ဘာသာတရား၊ ေျပာတဲ့စကား၊ ဝတ္စားဆင္ယင္ပံု ေနထိုင္ပံုအရ
Dr. Wakar Uddin ။ ။ အျပင္ကၾကည့္ရင္ သူတုိ႔နဲ႔ နည္းနည္းတူတယ္လို႔ ထင္ရပါတယ္။ လူေတြက ထင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္ၾကည့္ရင္ ေမာင္းေတာကို သြားၾကည့္ရင္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေတြ ဘယ္လိုေနလဲ၊ ဘယ္လိုစကားေျပာလဲ။ သူတို႔ေနထိုင္မႈေတြ ေတာ္ေတာ္ကြာပါတယ္။ က်ေနာ္ example (ဥပမာ) တခုေပးပါမယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ႏွစ္သိန္း၊ သံုးသိန္းေလာက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နယ္ထဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ဟိုမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ တေယာက္မွ ေရာလို႔မရဘူး။ Refugees က Refugees သီးသန္႔ေနပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ သူတို႔မတူပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔ရဲ ႔ဇာတိဟာ ဘာပဲေျပာေျပာ ျမန္မာျပည္က ဇာတိပဲျဖစ္ေနတယ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ကိုယ့္ဇာတိမွာပဲ ကိုယ္ေနခ်င္ၾကတယ္ေပ့ါ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ရိုဟင္ဂ်ာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အမ်ားႀကီးကြာပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ အခု မၾကာေသးခင္ကပဲ Dr. Wakar က အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Hilary Clinton ဆီကို စာေရးတယ္။ စာေရးတဲ့စာကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာန ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အထူးကုိယ္စားလွယ္။ အခု မၾကာခင္မွာ သံအမတ္ႀကီးျဖစ္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္းခံထားရတဲ့ Derek Mitchell နဲ႔ ဒုတိယ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Michael Posner တို႔ စာျပန္ေရးထားတာကိုလည္း က်ေနာ္ေတြ႔ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔ျပန္ထားတဲ့ စာေတြရဲ ႔ အက်ဥ္းခ်ဳပ္က ဘာလဲဆိုတာကို က်ေနာ္ကို ျပန္ရွင္းျပပါလား။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ အဲဒီစာမွာ ေရးထားတာက သူတို႔က ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးအတြက္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး အခု ရခုိင္ျပည္မွာ ခံစားေနရတာ politically, religiously, culturally, socially သူတုိ႔က ခံစားေနရတာကို အေမရိကန္က သိပ္စိုးရိမ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ကို abuse human rights violations လူ႔အခြင့္အေရး နီးစပ္တာက အေမရိကန္အစိုးရက သိပ္စိုးရိမ္တယ္။ စိုးရိမ္ေတာ့ Secretary Hillary Clinton ဗမာျပည္သြားတုန္းက သမၼတဦးသိန္းစိန္နဲ႔ ကိုယ္တုိင္စကားေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္လို႔ စာမွာေရးထားပါတယ္။ သူတုိ႔က ဒါမ်ဳိး လူမ်ဳိးတမ်ဳိးကို တျခားလူမ်ဳိးတမ်ဳိးက၊ အစိုးရ government တခုက ဒီလို ႏိွပ္စက္တာ၊ human rights violations လုပ္တာ၊ အေမရိကန္က ဘယ္ေတာ့မွ သည္းခံမွာ မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ေရးထားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔က ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ human rights violations လုပ္တာကို သူတုိ႔ ဆက္လက္ၿပီး persuade လုပ္ပါမယ္။ ကာကြယ္ေပးပါမယ္လို႔ ေရးထားပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အေမရိကန္ေရာက္ ရိုဟင္ဂ်ာအသင္း ေခါင္းေဆာင္ Dr. Wakar Uddin ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့တာပါ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ သူတို႔က အေမရိကန္အစုိးရက အခု က်ေနာ္တို႔ အႀကံေပးတာက စကားေျပာဖို႔။ အခု ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ opposition အန္အယ္လ္ဒီနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာ leadership, ရိုဟင္ဂ်ာ MP ေတြရွိတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေနာက္ ရခုိင္လူမ်ဳိးေတြနဲ႔ စကားေျပာၿပီး ျပႆနာကို ေအးေအးေဆးေဆး ရွင္းဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔က အႀကံဥာဏ္ေပးပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရကိုယ္တိုင္လည္း တတ္ႏိုင္သေလာက္ ျမန္မာအစိုးရကို persuading လုပ္ၿပီးေတာ့ negotiation လုပ္ၿပီးေတာ့ ဒီျပႆနာကို ေအးေအးေဆးေဆး peacefully ရွင္းဖို႔အတြက္ နည္းလမ္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွာေနပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အစိုးရကိုယ္တိုင္လည္း အဲဒါကို နည္းလမ္းရွာေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တျခား အန္ဂ်ီအို တို႔၊ တျခား organization တို႔၊ regional organization, regional countries such as ASEAN သူတို႔လည္း ပါဝင္ေအာင္ အဖက္ဖက္ကေန နားလည္းမႈရေအာင္။ နားလည္းမႈနဲ႔ I want to emphasize the word နားလည္းမႈ - နားလည္းမႈနဲ႔ ျပႆနာမလုပ္ဘဲနဲ႔ နားလည္းမႈနဲ႔ ေအးေအးေဆးေဆး ရွင္းၾကဖို႔အတြက္ အႀကံဥာဏ္ေပးပါတယ္။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း ႀကိဳးစားေနပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ အခုလက္ရွိ အေျခအေနကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ နားလည္းသေလာက္က ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရကေန ျပဌာန္းထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြစာရင္းမွာ လက္ရွိေနာက္ဆံုး ျပဌာန္းခ်က္အရဆိုရင္ ရိုဟင္ဂ်ာဟာ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း မခံရဘူး။ အလားတူပဲ အနီးစပ္ဆံုး ရွိေနတဲ့ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားေတြကလည္း လူမ်ဳိး၊ ဓေလ့ထံုစံ၊ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတရားအရ အမ်ဳိးမ်ဳိးကြဲျခားခ်က္ေတြ အေၾကာင္းျပၿပီးေတာ့ ဒီဟာ သူတို႔ရဲ ႔ ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ဒါဟာ ျပည္နယ္ထဲမွာ အစပ်ဳိးေနထိုင္တဲ့ တိုင္းရင္းသားမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ အဆင့္မ်ဳိးနဲ႔ ခါးခါးသီးသီး ျငင္းပယ္မႈေတြ ရွိေနတယ္။ ဒီျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းဖို႔ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဘယ္လိုေျဖရွင္းမွ ရႏိုင္မလဲဆိုတာကို Dr. Wakar အေနနဲ႔ ဘယ္လိုယူဆသလဲ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ဒီ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးက နည္းနည္းသီးသန္႔ျဖစ္ေပမယ့္၊ မတူေပမယ့္၊ culturally religious-wide, traditionally ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာ society က ရိုဟင္ဂ်ာကို လက္ခံရပါမယ္။ Open minded နဲ႔ အျမင္က်ယ္က်ယ္နဲ႔ လက္ခံရမယ္။ ဒါလည္း လူမ်ဳိးပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔လည္း လူသားလူမ်ဳိးပါပဲ။ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ မတူေပမယ့္ သူတို႔လည္း လူသားဆိုၿပီး လက္ခံရပါမယ္။ သူတုိ႔လက္ခံရင္ က်ေနာ္တို႔ဖက္က က်ေနာ္တို႔လည္း သူတုိ႔နဲ႔ေပါင္းဖို႔အတြက္ assimilation အတြက္ ႀကိဳးစားပါမယ္။ အဓိကေတာ့ ပညာေရး။ က်ေနာ္တို႔ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးက ပညာသိပ္မရွိဘူး။ ေမာင္းေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ ႔မွာပဲ နည္းနည္းပညာရွိပါတယ္။ အျပင္သြားရင္ နယ္ေတြရြာေတြသြားရင္ ပညာမရွိဘူး။ လူေတြမွာ ပညာမရွိရင္ လူေတြက အျမင္မၾကည္ဘူး၊ လူေတြက မေပါင္းခ်င္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ပညာေရးကို တုိးတက္ေအာင္ ေမာင္းေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္မွာ လူေတြအျမင္က်ယ္လာေအာင္ ပညာတတ္လာေအာင္၊ ျမန္မာစကားေတြ ပိုတတ္လာေအာင္၊ ျမန္မာစာေတြ တတ္လာေအာင္ ျမန္မာအစိုးရက ႀကိဳးစားရပါမယ္။ အဲဒီေတာ့ ႏွစ္ဖက္စလံုးက က်ေနာ္တို႔ဖက္ကလည္း လုပ္ရမယ္။ သူတုိ႔ဖက္ကလည္း နားလည္းမႈရွိရမယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ တဖက္နဲ႔တဖက္ အျပန္အလွန္ နားလည္းမႈရွိလာေအာင္ လုပ္လာရမွာေပါ့။ အဲဒီေနရာမွာ တကယ္တမ္း ကြာျခားခ်က္က ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုစံနဲ႔ ကိုးကြယ္တဲ့ဘာသာတရား ျဖစ္ေနတယ္ မဟုတ္ဘူးလား။ အဲဒီေတာ့ ဒီေလာက္ကြာျခားတဲ့ အစုအဖြဲ႔ႏွစ္စု ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ရပ္တည္ၿပီးေတာ့ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလား။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔အားလံုး လူသားပဲ။ လူမ်ဳိးေတြပဲ။ We are all human. တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ သြားၾကည့္ပါ။ ယိုးဒယားမွာ၊ မေလးရွားမွာ သြားၾကည့္ပါ။ လူေတြက မတူဘူး။ မတူေပမယ့္ အျမင္က်ယ္သြားရင္၊ လူေတြ ပညာတတ္ရင္ အေတြးအေခၚရွိပါမယ္။ အေတြးအေခၚရွိရင္ လူေတြေပါင္းပါမယ္။ အခု ရိုဟင္ဂ်ာမွာ ဘာသာတရား မတူေပမယ့္။ ဘာသာတရားဆိုတာ personal belief ယံုၾကည္မႈတခု။ အဲဒါက လူတေယာက္ေပၚ harm မျဖစ္ပါဘူး။ ဘာသာတရားက ေနာက္တေယာက္က ဘာသာတခုက ေနာက္တခုကို ဘယ္ေတာ့မွ harm မျပဳပါဘူး။ damage ထိခိုက္ေအာင္ မလုပ္ပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဘာသာတရား အစစ္အမွန္ဆိုရင္ ထိခိုက္ေအာင္ မလုပ္ပါဘူး။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ဘာသာတရားဆိုတာ spiritual - ဒါကို စိုးရိမ္စရာ မလုိပါဘူး။ ယဥ္ေက်းမႈ - က်ေနာ္တို႔ ရိုဟင္ဂ်ာ ယဥ္ေက်းမႈ က ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈ ရွိေပမယ့္ အဲဒီ ယဥ္ေက်းမႈက ျမန္မာယဥ္ေက်းမႈ၊ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈကို ဘယ္လို ထိခိုက္ပါ့မလဲ။ ထိခိုက္လို႔ မရပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ ျဖတ္ေမးခ်င္တာတခုကေတာ့ ဥပမာအားျဖင့္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြက ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ကိုယ္ပိုင္ဘာသာစကား ရွိတဲ့ဆိုေပမယ့္လည္း တကယ္တမ္း နီးစပ္တာက တဖတ္က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ ဘဂၤလီလူမ်ဳိးေတြနဲ႔ ပိုမနီးစပ္ဘူးလား။ ဘာသာတရား၊ ေျပာတဲ့စကား၊ ဝတ္စားဆင္ယင္ပံု ေနထိုင္ပံုအရ
Dr. Wakar Uddin ။ ။ အျပင္ကၾကည့္ရင္ သူတုိ႔နဲ႔ နည္းနည္းတူတယ္လို႔ ထင္ရပါတယ္။ လူေတြက ထင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္ၾကည့္ရင္ ေမာင္းေတာကို သြားၾကည့္ရင္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးေတြ ဘယ္လိုေနလဲ၊ ဘယ္လိုစကားေျပာလဲ။ သူတို႔ေနထိုင္မႈေတြ ေတာ္ေတာ္ကြာပါတယ္။ က်ေနာ္ example (ဥပမာ) တခုေပးပါမယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ႏွစ္သိန္း၊ သံုးသိန္းေလာက္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နယ္ထဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ဟိုမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ တေယာက္မွ ေရာလို႔မရဘူး။ Refugees က Refugees သီးသန္႔ေနပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ သူတို႔မတူပါဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔ရဲ ႔ဇာတိဟာ ဘာပဲေျပာေျပာ ျမန္မာျပည္က ဇာတိပဲျဖစ္ေနတယ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ကိုယ့္ဇာတိမွာပဲ ကိုယ္ေနခ်င္ၾကတယ္ေပ့ါ။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ ရိုဟင္ဂ်ာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အမ်ားႀကီးကြာပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ အခု မၾကာေသးခင္ကပဲ Dr. Wakar က အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Hilary Clinton ဆီကို စာေရးတယ္။ စာေရးတဲ့စာကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာန ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အထူးကုိယ္စားလွယ္။ အခု မၾကာခင္မွာ သံအမတ္ႀကီးျဖစ္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္းခံထားရတဲ့ Derek Mitchell နဲ႔ ဒုတိယ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး Michael Posner တို႔ စာျပန္ေရးထားတာကိုလည္း က်ေနာ္ေတြ႔ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔ျပန္ထားတဲ့ စာေတြရဲ ႔ အက်ဥ္းခ်ဳပ္က ဘာလဲဆိုတာကို က်ေနာ္ကို ျပန္ရွင္းျပပါလား။
Dr. Wakar Uddin ။ ။ အဲဒီစာမွာ ေရးထားတာက သူတို႔က ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးအတြက္ ရိုဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိး အခု ရခုိင္ျပည္မွာ ခံစားေနရတာ politically, religiously, culturally, socially သူတုိ႔က ခံစားေနရတာကို အေမရိကန္က သိပ္စိုးရိမ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ကို abuse human rights violations လူ႔အခြင့္အေရး နီးစပ္တာက အေမရိကန္အစိုးရက သိပ္စိုးရိမ္တယ္။ စိုးရိမ္ေတာ့ Secretary Hillary Clinton ဗမာျပည္သြားတုန္းက သမၼတဦးသိန္းစိန္နဲ႔ ကိုယ္တုိင္စကားေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္လို႔ စာမွာေရးထားပါတယ္။ သူတုိ႔က ဒါမ်ဳိး လူမ်ဳိးတမ်ဳိးကို တျခားလူမ်ဳိးတမ်ဳိးက၊ အစိုးရ government တခုက ဒီလို ႏိွပ္စက္တာ၊ human rights violations လုပ္တာ၊ အေမရိကန္က ဘယ္ေတာ့မွ သည္းခံမွာ မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ေရးထားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔က ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ ႔ human rights violations လုပ္တာကို သူတုိ႔ ဆက္လက္ၿပီး persuade လုပ္ပါမယ္။ ကာကြယ္ေပးပါမယ္လို႔ ေရးထားပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အေမရိကန္ေရာက္ ရိုဟင္ဂ်ာအသင္း ေခါင္းေဆာင္ Dr. Wakar Uddin ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့တာပါ။
Credit : VOA Burmese
ေဒါက္တာဝါကာရ္အူဒိန္သက္ေတာ္ရာေက်ာ္ရွည္ပါေစ။
အာမီန္းးးးးးး
Why do I need to speak Burmese fluently? Is my own language is not enough for me on my land?Burmese or Rakhine (Mogh) are invader foreigner , they need to learn Rahingya language.It happen before it is for ever. It is our land we are not foreigner.we don't need to give dam shit to them. Dr. Wakker did well.But he is very diplomatic.He don't need to worry anybody to fight his people' right.